Του Δικηγόρου Νίκου Σεβαστάκη*
Μια συζήτηση που λαμβάνει χώρα στη δημόσια σφαίρα και παράλληλα προκαλεί εύλογες ανησυχίες είναι η δυνατότητα διαχείρισης ή και πώλησης μη εξυπηρετούμενων (ή «κόκκινων» όπως έχει επικρατήσει στο δημόσιο διάλογο) δανειακών απαιτήσεων. Με αφορμή την διαπραγμάτευση Κυβέρνησης – Θεσμών, όπου στην ατζέντα των συνομιλιών εξέχουσα θέση καταλαμβάνει το ζήτημα των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων, δίνεται η ευκαιρία μιας πιο στενής προσέγγισης με το συγκεκριμένο αντικείμενο, αφού υπό καθεστώς διαχείρισης ή εκχώρησης δύνανται να τεθούν αρκετές καθυστερούμενες απαιτήσεις. Είναι δεδομένο ότι οι ήδη δρομολογημένες νομοθετικές παρεμβάσεις ή και αυτές που αναμένεται ότι θα προστεθούν στο μέλλον, κεντρίζουν το ενδιαφέρον νοικοκυριών και επιχειρήσεων οι οποίες είναι εκτεθειμένες σε υψηλό δανεισμό, ο οποίος λόγω της οικονομικής κρίσης συνιστά βραχνά που δεν μπορεί εύκολα να αντιμετωπιστεί.
Αρχικά χρήσιμο είναι να ξεκαθαριστεί ότι δεν υπήρχε ποτέ πρόβλεψη στην Νομοθεσία σχετικά με την δυνατότητα απαγόρευσης μεταβίβασης ή διαχείρισης (εξυπηρετούμενων ή μη) σε τρίτους από τα πιστωτικά ιδρύματα. Οι τράπεζες εφόσον το επέλεγαν, ήταν σε θέση να αποβάλουν μια «τοξική» δανειακή απαίτηση από το χαρτοφυλάκιο τους σε τρίτους δίχως περιορισμούς ή προϋποθέσεις. Το πρώτο καθοριστικό βήμα για την διαμόρφωση θεσμικού πλαισίου που θα οδηγήσει στην δημιουργία δευτερογενούς αγοράς «κόκκινων» δανείων είναι η ψήφιση του Νόμου 4354/2015 με τον οποίο επιχειρείται η τοποθέτηση κανόνων στο άναρχο τοπίο της αγοράς των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων.
Ο ανωτέρω Νόμος προβλέπει κανονιστικό πλαίσιο για τη σύσταση των νομικών προσώπων που θα δραστηριοποιούνται στη δευτερογενή αγορά Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων και πιο συγκεκριμένα:
α) οι Εταιρείες Διαχείρισης Απαιτήσεων από Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια (Ε.Δ.Α.Μ.Ε.Δ.), ανώνυμες εταιρείες, στις οποίες τα τραπεζικά ιδρύματα δύνανται να αναθέτουν την διαχείριση απαιτήσεων από συμβάσεις δανείων ή/και πιστώσεων, οι οποίες δεν εξυπηρετούνται για διάστημα μεγαλύτερο των ενενήντα (90) ημερών. Το περιεχόμενο της διαχείρισης των «κόκκινων» απαιτήσεων μπορεί να ξεκινάει από την παρακολούθηση της υπόθεσης έως και την σύναψη διακανονισμού με τον δανειολήπτη που αδυνατεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του
β) οι Εταιρείες Μεταβίβασης Απαιτήσεων από Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια (Ε.Μ.Α.Μ.Ε.Δ.), ανώνυμες εταιρείες, οι οποίες αποκτούν την κυριότητα των μη εξυπηρετούμενων απαιτήσεων εφόσον τα πιστωτικά ιδρύματα επιλέξουν τη σχετική οδό για την διευθέτηση των προβληματικών δανειακών χρεών, που δεν ικανοποιούνται για διάστημα μεγαλύτερο των ενενήντα (90) ημερών.
Τα ως άνω νομικά πρόσωπα όπως προβλέπεται από το Ν. 4354/2015 πρέπει να έχουν έδρα στην Ελλάδα ή εάν αυτό δεν συμβαίνει σε κράτος – μέλος του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου με την προϋπόθεση ότι έχουν εγκατασταθεί νόμιμα στην Ελλάδα μέσω υποκαταστήματος για την, διαχείριση απαιτήσεων από Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια και πιστώσεις. Οι παραπάνω εταιρείες λαμβάνουν ειδική προς τούτο άδεια από την Τράπεζα της Ελλάδος η οποία δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.
Η Τράπεζα της Ελλάδος χορηγεί την άδεια λειτουργίας μέσα σε αποκλειστική προθεσμία είκοσι (20) εργάσιμων ημερών από την επομένη της υποβολής της σχετικής αίτησης ή σε περίπτωση που η αίτηση είναι ελλιπής εντός είκοσι (20) ημερών από την υποβολή των επιπρόσθετων πληροφοριών, στοιχείων ή εγγράφων που απαιτούνται. Προηγείται απλή γνώμη τριμελούς Επιτροπής, της οποίας η σύνθεση, σύσταση και οι λοιπές λεπτομέρειες για τη λειτουργία της, καθορίζονται με κοινή υπουργική απόφαση των Υπουργών Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού και Οικονομικών. Η Τράπεζα της Ελλάδος διαβιβάζει άμεσα το φάκελο της αίτησης με συνοπτικό σημείωμα στην Επιτροπή, η οποία διαβιβάζει τη γνώμη της μέσα σε δέκα (10) εργάσιμες ημέρες από την επομένη της υποβολής της σχετικής αιτήσεως με πλήρη φάκελο. Αν παρέλθει άπρακτη αυτή η προθεσμία, η Τράπεζα της Ελλάδος εκδίδει την απόφασή της εντός της προθεσμίας του πρώτου εδαφίου και χωρίς τη γνώμη της Επιτροπής.
Για την χορήγηση της σχετικής άδειας από την Τράπεζα της Ελλάδος, εξετάζεται πέραν των οργανωτικών και τυπικών ζητημάτων και η καταλληλότητα των μετόχων και των συμβούλων των Ε.Δ.Α.Μ.Ε.Δ. και των Ε.Μ.Α.Μ.Ε.Δ. οι οποίοι πρέπει να διαθέτουν καλή φήμη, επαρκή γνώση, ικανότητες και εμπειρία ώστε να κριθούν ικανοί να ασκούν την δραστηριότητά τους.
Σε περίπτωση που φυσικό ή νομικό πρόσωπο προτίθεται να αποκτήσει ή να διαθέσει άμεσα ή έμμεσα ειδική συμμετοχή σε εταιρία διαχείρισης ή μεταβίβασης πιστώσεων, ή προτίθεται να αυξήσει ή να μειώσει άμεσα ή έμμεσα την ειδική συμμετοχή του σε Ε.Δ.Α.Μ.Ε.Δ. ή Ε.Μ.Α.Μ.Ε.Δ ώστε η αναλογία των δικαιωμάτων ψήφου ή του κεφαλαίου που κατέχει, άμεσα ή έμμεσα, να φτάσει ή να υπερβεί ή να μειωθεί κάτω 20%, το 30% ή το 50% του μετοχικού κεφαλαίου της εταιρίας, ή ώστε η εταιρία να καταστεί ή να παύσει να είναι θυγατρική του, οφείλει να γνωστοποιεί στην Τράπεζα της Ελλάδος το ύψος της συμμετοχής που θα προκύψει από τη συμμετοχή αυτή. Η Τράπεζα της Ελλάδος δικαιούται να μην συνηγορήσει στην συγκεκριμένη μεταβολή, εφόσον κρίνει αιτιολογημένα ότι τα πρόσωπα που εμπλέκονται στη διοίκηση των συγκεκριμένων εταιρειών δεν πληρούν τις προϋποθέσεις καταλληλότητας, τις οποίες αναφέραμε ως άνω.
Η άδεια λειτουργίας των Ε.Δ.Α.Μ.Ε.Δ. ή Ε.Μ.Α.Μ.Ε.Δ ανακαλείται από την εποπτεύουσα Τράπεζα της Ελλάδος εφόσον δεν πληρούνται οι όροι του Νόμου 4354/2015 ενώ παραβίαση Νόμου ή Πράξεων που εκδόθηκαν από την Τράπεζα της Ελλάδος, δύναται να επισύρει διοικητική κύρωση έως και του ποσού των 300.000,00 ευρώ.
Κάθε εταιρεία που εξαγοράζει απαιτήσεις από μη εξυπηρετούμενα δάνεια ή/και πιστώσεις, οφείλει να διατηρεί ανά πάσα στιγμή ελάχιστο καταβληθέν μετοχικό κεφάλαιο ύψους εκατό χιλιάδων (100.000) ευρώ. Το κεφάλαιο αυτό δύναται να ελαττωθεί, μόνο στην περίπτωση που το συγκεκριμένο νομικό πρόσωπο εκπονήσει σχέδιο παύσης των εργασιών του.
Όπως σημειώθηκε προηγουμένως, βασική προϋπόθεση ανάθεσης της διαχείρισης ή πώλησης και μεταβίβασης ενός Μη Εξυπηρετούμενου Δανείου σε Ε.Δ.Α.Μ.Ε.Δ. ή Ε.Μ.Α.Μ.Ε.Δ αντιστοίχως, αποτελεί η καθυστέρηση στην ικανοποίηση της δανειακής οφειλής να υπερβαίνει τις 90 ημέρες. Τι γίνεται στην περίπτωση που ο οφειλέτης διατηρεί στο τραπεζικό ίδρυμα που προχωρά σε συνεργασία με Ε.Δ.Α.Μ.Ε.Δ. ή Ε.Μ.Α.Μ.Ε.Δ δανειακό χρέος που ικανοποιείται δίχως πλημμέλειες; Ο Ν. 4354/2015 αφήνει «παράθυρο» ανάθεσης της διαχείρισης ή μεταβίβασης απαίτησης που αποπληρώνεται κανονικά, εφόσον η Τράπεζα αποφασίσει να εντάξει σε ένα κοινό «πακέτο» τόσο εξυπηρετούμενες όσο και μη εξυπηρετούμενες οφειλές.
Παράλληλα η Τράπεζα εάν επιλέξει να πωλήσει και να μεταβιβάσει μια μη εξυπηρετούμενη οφειλή (αφορά μόνο τις Ε.Μ.Α.Μ.Ε.Δ η συγκεκριμένη πρόβλεψη) υποχρεούται πρωτύτερα να έχει απευθύνει εξώδικη πρόσκληση στον δανειολήπτη (και στον εγγυητή εφόσον υπάρχει) εντός δώδεκα (12) μηνών προ της εκχώρησης να ρυθμίσει ή διακανονίσει τις οφειλές του. Εξαιρούνται δανειακά χρέη που αντιστοιχούν σε δανειολήπτες που έχουν κριθεί μη συνεργάσιμοι δυνάμει του Κώδικα Δεοντολογίας του Ν. 4224/2013.
Ο προβληματισμός που έχει ανακύψει σχετίζεται κυρίως με την απουσία γνώσης λειτουργίας των συγκεκριμένων νομικών προσώπων αφού η ελληνική τραπεζική αγορά δεν ενθάρρυνε λύσεις εξοστρακισμού των «κόκκινων» δανείων από την δική της εσωτερική διαχείριση. Αναμφισβήτητα η συγκρότηση νομικού πλαισίου όπου αποτυπώνεται ξεκάθαρα η συμμόρφωση των Ε.Δ.Α.Μ.Ε.Δ. και των Ε.Μ.Α.Μ.Ε.Δ με την κείμενη εθνική νομοθεσία και ο εποπτικός ρόλος που θα ασκεί η Τράπεζα της Ελλάδος μπορούν θεωρητικά να εκληφθούν ως δικλείδες ασφαλείας όμως η διαμόρφωση δευτερογενούς αγοράς δανείων αποτελεί πλεύση σε αχαρτογράφητα οικονομικά νερά αφού η ανησυχία για την συμπεριφορά των εταιρειών διαχείρισης ή μεταβίβασης μη εξυπηρετούμενων απαιτήσεων είναι έκδηλη. Ο Νόμος 4354/2015 εξαίρεσε έως την 15.3.2016 (με την από 12 /2/ 2016 ψηφισθείσα τροπολογία παρατείνεται η συγκεκριμένη προθεσμία μέχρι 15 Μαρτίου), τα στεγαστικά δάνεια με υποθήκη ή προσημείωση υποθήκης πρώτης κατοικίας, τα καταναλωτικά δάνεια, ταδάνεια και τις πιστώσεις προς σε μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις από την διαδικασία μετακύλισης τους σε Ε.Δ.Α.Μ.Ε.Δ. και των Ε.Μ.Α.Μ.Ε.Δ, γεγονός που πάντως δεν φαίνεται να καθησυχάζει τα νοικοκυριά ή τις επιχειρήσεις για την τύχη των δανείων τους τα οποία έχουν επωμιστεί και αδυνατούν να ικανοποιήσουν.
Το αν η εμφιλοχώρηση αυτού του νέου τύπου νομικών προσώπων στη ελληνική οικονομική πραγματικότητα θα συμβάλει στην έστω και κατ’ ελάχιστο στην αντιμετώπιση του κολοσσιαίου και ακανθώδους ζητήματος των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων, αποτελεί ένα μεγάλο ερωτηματικό – πέραν του προβληματισμού που γεννά – το οποίο θα απαντηθεί στην πράξη.
*Ο Νίκος Σεβαστάκης είναι Δικηγόρος Νομικός Σύμβουλος ΕΚΠΟΙΖΩ
ΠΗΓΗ nextdeal.gr
