Τοποθέτηση στην ημερίδα του Ελληνικού Παραρτήματος της Διεθνούς Ενώσεως Φορολογικού Δικαίου (IFA) και της Ελληνικής Εταιρείας Φορολογικού Δικαίου και Δημοσιονομικών Μελετών (ΕΕΦΔ/ΔΜ) με θέμα «Εργαλεία επιλογής φορολογικού συστήματος – ζητήματα φορολογικής εφαρμογής»
Η φορολογική πολιτική αποτελεί σημαντικό εργαλείο άσκησης οικονομικής πολιτικής. Οι φόροι, άμεσοι και έμμεσοι, σε φυσικά και νομικά πρόσωπα, εκτός από την αναγκαιότητά τους για τη λειτουργία των φορέων της Γενικής Κυβέρνησης, χρησιμοποιούνται, πολλές φορές, και ως εργαλείο επίτευξης δημοσιονομικής προσαρμογής και πειθαρχίας.
Το μέγεθος όμως της προσαρμογής και το μείγμα της δημοσιονομικής πολιτικής συνιστούν καθοριστικούς παράγοντες για τη βιωσιμότητά της. Έχει ερευνητικά αποδειχτεί ότι δημοσιονομική προσαρμογή η οποία στηρίζεται, κυρίως, στην αύξηση της φορολόγησης νοικοκυριών και επιχειρήσεων και όχι στη μείωση των δημοσίων δαπανών, δεν οδηγεί σε διατηρήσιμα αποτελέσματα, επιβαρύνοντας ταυτόχρονα, υπέρμετρα την πραγματική οικονομία.
Δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια, ακολουθείται αυτή η οικονομικά αναποτελεσματική πολιτική, με την υπερ-φορολόγηση νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Με αποτέλεσμα να διογκώνεται το ιδιωτικό χρέος και να μην επιτυγχάνονται οι αναπτυξιακοί στόχοι. Ιδιωτικό χρέος σε εφορίες και ασφαλιστικά ταμεία που ξεπερνά τα 130 δισ. ευρώ, έχοντας διογκωθεί περίπου κατά 50% από το τέλος του 2014. Ενώ παράλληλα η χώρα παρουσιάζει σημαντική αναπτυξιακή υστέρηση, αποκλίνοντας από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Συνεπώς, η αναμόρφωση της φορολογικής πολιτικής προκειμένου να μετριαστεί η αρνητική επίδρασή της στην οικονομική μεγέθυνση, χωρίς όμως να τίθεται σε κίνδυνο η δημοσιονομική πειθαρχία, αποτελεί ζητούμενο και αναγκαιότητα. Αναγκαιότητα για τη διαμόρφωση ενός φορολογικού συστήματος που θα διέπεται από τις αρχές της διαφάνειας, της ουδετερότητας, της απλότητας, της σταθερότητας, της λειτουργικότητας, της ισορροπίας και της ισότητας.
Αρχές που δυστυχώς δεν διέπουν το φορολογικό σύστημα της χώρας μας σήμερα. Με μια σειρά από εμπόδια συνεχώς να εμφανίζονται ή να δημιουργούνται.
Εμπόδια όπως είναι:
1ο. Η πολυπλοκότητα του φορολογικού συστήματος. Διαχρονικά, αλλά ιδίως τα τελευταία χρόνια, όπως καταγράφει και η πρόσφατη μελέτη του ΟΟΣΑ, ψηφίζονται πολλές φορολογικές διατάξεις, υφίστανται συνεχείς αναθεωρήσεις και τροποποιήσεις εδαφίων και εκδίδεται πληθώρα εγκυκλίων και υπουργικών αποφάσεων.
2ο. Η συνεχής αύξηση της φορολογίας νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Αυτή, πέρα από την εξάντληση της φοροδοτικής ικανότητας των πολιτών, δημιουργεί ισχυρό κίνητρο για φοροδιαφυγή και υπονομεύει άμεσα την πορεία των φορολογικών εσόδων.
3ο. Η απουσία πολιτικής βούλησης. Για παράδειγμα, η σημερινή Κυβέρνηση εμφανίζει εξαιρετικά φτωχές επιδόσεις στην καταπολέμηση της φοροδιαφυγής. Έχει εισπράξει περίπου 100 εκατ. ευρώ μέσα σε 36 μήνες από τις διάφορες «λίστες» και το λαθρεμπόριο καυσίμων και καπνικών προϊόντων, όταν ο στόχος της ήταν για 3 δισ. ευρώ μέσα σε 6 μήνες.
4ο. Η έλλειψη τεχνολογικής υποδομής της φορολογικής διοίκησης και οι αδυναμίες του φοροεισπρακτικού μηχανισμού.
5ο. Η ίδια η διάρθρωση της οικονομίας. Διάρθρωση που βασίζεται, κυρίως, στην αυτοαπασχόληση και στις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις, κάτι που δυσχεραίνει τη δυνατότητα φορολογικού ελέγχου και ευνοεί την απόκρυψη εισοδημάτων.
6ο. Η έλλειψη φορολογικής κουλτούρας στους πολίτες. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του ΙΟΒΕ, το 20% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι για το φαινόμενο της φοροδιαφυγής ευθύνεται η κουλτούρα μας. Αυτή αφορά στην γενικότερη πεποίθηση των πολιτών ως προς το Κράτος και την ανταποδοτικότητά του, αλλά και ως προς τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους απέναντι σε αυτό.
Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω είναι να διογκώνονται τα φαινόμενα φοροδιαφυγής, της φοροαποφυγής, της παραοικονομίας. Ενδεικτικά, το «κενό ΦΠΑ» [“VAT Gap”], δηλαδή η «απώλεια εσόδων από την είσπραξη ΦΠΑ», αυξήθηκε τα τελευταία χρόνια, με το χαμηλότερο ύψος του να διαμορφώνεται το 2014, όταν μειώθηκαν συγκεκριμένοι φορολογικοί συντελεστές και η οικονομία «γύρισε» σε θετικό πρόσημο.
Το ερώτημα συνεπώς που τίθεται είναι σε ποιους άξονες πρέπει να εδράζεται η αναμόρφωση της φορολογικής πολιτικής; Και αυτοί, κωδικοποιημένα, πρέπει να είναι:
1η. Η σταδιακή μείωση των φορολογικών συντελεστών και των ασφαλιστικών εισφορών νοικοκυριών και επιχειρήσεων.
2η. Η δημιουργία ενός απλοποιημένου και σταθερού φορολογικού συστήματος, τουλάχιστον για μία πενταετία.
3η. Η καθολική χρήση ηλεκτρονικών συναλλαγών, προκειμένου να βελτιωθεί η φορολογική συμμόρφωση και να μειωθούν οι απευθείας συναλλαγές φορολογικών υπηρεσιών και φορολογουμένων. Η σχετική Κυβερνητική πρωτοβουλία θα έπρεπε να είναι πιο τολμηρή, στη βάση των προτάσεων που κατέθεσε η Αξιωματική Αντιπολίτευση με μια σειρά διοικητικών μέτρων και οικονομικών κινήτρων.
4ον. Η εντατικοποίηση των φορολογικών ελέγχων και η εκπαίδευση των ελεγκτών με πραγματικά δεδομένα και σε πραγματικό χρόνο.
5ον. Η δημιουργία ισχυρής φορολογικής συνείδησης, με πολιτικές, όπως είναι:
- Η καθιέρωση πολιτικής δημοσιοποίησης των εισπραττόμενων φόρων και της αξιοποίησης αυτών για τη δημιουργία παροχών προς τους φορολογουμένους.
- Η επιβράβευση των συνεπών φορολογουμένων και η θέσπιση αυστηρού πλαισίου κυρώσεων για όσους επιδεικνύουν παραβατική συμπεριφορά.
6ον. Η ενεργός συμμετοχή στις συζητήσεις που διεξάγονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τη φορολογική πολιτική. Ειδικά όταν οι νέες τεχνολογίες και η αλματώδης αύξηση των συναλλαγών μέσω ψηφιακών πλατφορμών, συμπεριλαμβανόμενης της οικονομίας του διαμοιρασμού, αυξάνουν τις προκλήσεις για τη φορολογική διοίκηση.
Για την αντιμετώπιση αυτών απαιτείται η εφαρμογή ενός συνεκτικού πλέγματος πολιτικών, όπως είναι:
- Η ενίσχυση της συνεργασίας και ανταλλαγής πληροφοριών και η εναρμόνιση των πλαισίων φορολογίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ώστε να εξασφαλισθεί – περιφερειακά – ισόρροπη ανάπτυξη και ευημερία.
- Η δημιουργία ενός πιο αυστηρού και αποτελεσματικού πλαισίου αντιμετώπισης καταχρηστικών φορολογικών πρακτικών, μέσω των «φορολογικών παραδείσων».
- Η εναρμόνιση των κανόνων, σε παγκόσμιο επίπεδο, για την ψηφιακή οικονομία, ώστε το κέρδος να φορολογείται στον τόπο στον οποίο παράγεται.
